نوار ادراری آزمایشگاهی یک ابزار ساده و سریع برای بررسی وضعیت سلامت بدن از طریق آنالیز ادرار است. این نوارها که به صورت باریک و پلاستیکی طراحی شده‌اند، دارای پدهای شیمیایی حساسی هستند که با قرار گرفتن در جریان ادرار، تغییر رنگ می‌دهند. هر تغییر رنگ نشان‌دهنده وجود یا عدم وجود مواد خاصی مانند گلوکز، پروتئین، نیتریت، خون یا کتون در ادرار است.
برای مثال، با استفاده از نوار ادراری می‌توان به‌راحتی تشخیص داد که آیا فرد دچار عفونت ادراری است یا سطح قند خون او غیرطبیعی است. این روش به دلیل سادگی، سرعت و هزینه پایین، یکی از پرکاربردترین ابزارهای اولیه تشخیصی در پزشکی عمومی و مراقبت‌های خانگی به شمار می‌آید. البته برای تفسیر دقیق نتایج، در صورت مشاهده مقادیر غیرطبیعی، مراجعه به پزشک ضروری است.
انواع نوار های ادراری آزمایشگاهی
1. نوار ادراری چند شاخصه (Multistix یا Multireagent):
این نوع نوار ادراری آزمایشگاهی پرکاربردترین نوع در آزمایش‌های عمومی ادرار است و قابلیت اندازه‌گیری هم‌زمان چندین پارامتر را دارد. شاخص‌هایی مانند گلوکز، پروتئین، کتون، pH، خون، بیلی‌روبین، اوروبیلینوژن، نیتریت و لکوسیت بر روی آن وجود دارد. با فرو بردن نوار در ادرار و مقایسه تغییر رنگ هر بخش با جدول رنگی روی بسته‌بندی، می‌توان نتایج را به‌صورت کیفی یا نیمه‌کمی به‌دست آورد.
این نوارها در آزمایشگاه‌ها، مطب‌ها و حتی در خانه نیز برای پایش سلامت عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای تفسیر دقیق‌تر نیاز است نتایج توسط پزشک بررسی شوند.
2. نوار تست گلوکز ادرار:
این نوار ادراری آزمایشگاهی به‌طور خاص برای تشخیص وجود گلوکز (قند) در ادرار طراحی شده است و بیشتر در کنترل دیابت به‌کار می‌رود. در حالت طبیعی، گلوکز نباید در ادرار وجود داشته باشد، و وجود آن می‌تواند نشان‌دهنده بالا بودن قند خون باشد. استفاده از این نوار ساده است و فقط کافی‌ست آن را در ادرار فرو ببرید و تغییر رنگ مربوط به گلوکز را مشاهده کنید.
اگر سطح گلوکز بالا باشد، معمولاً رنگ خاصی (مثلاً سبز یا قهوه‌ای) نمایان می‌شود که میزان آن را مشخص می‌کند. اگرچه دقت آن نسبت به تست‌های خونی کمتر است، اما برای غربالگری اولیه یا پایش روزانه در خانه بسیار مفید است.
3. نوار تست کتون ادرار (Ketone Strip):
این نوار ادراری آزمایشگاهی برای تشخیص وجود کتون در ادرار به‌کار می‌رود، ماده‌ای که در اثر سوخت‌وساز چربی‌ها در بدن تولید می‌شود. وجود کتون در ادرار ممکن است نشان‌دهنده دیابت کنترل‌نشده، رژیم کتوژنیک، یا گرسنگی طولانی باشد. این نوار به افراد دیابتی کمک می‌کند که از وضعیت متابولیسم بدن خود آگاهی پیدا کنند و از بروز شرایط خطرناک مانند کتواسیدوز جلوگیری کنند.
برای استفاده، نوار را در ادرار فرو برده و تغییر رنگ آن را با جدول مرجع مقایسه می‌کنند. اگر کتون در ادرار باشد، نوار به رنگ صورتی یا بنفش تغییر می‌کند، که بسته به شدت رنگ، میزان کتون قابل‌تخمین است.
4. نوار تست پروتئین ادرار (Protein Strip):
این نوار برای بررسی وجود پروتئین در ادرار طراحی شده است، که در حالت طبیعی نباید در ادرار دیده شود. وجود پروتئین می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کلیوی مانند نفروپاتی یا آسیب‌های گلومرولی باشد. بیماران مبتلا به دیابت، فشار خون بالا یا بیماری‌های کلیوی نیاز به بررسی مکرر سطح پروتئین در ادرار دارند.
نوار تست با تغییر رنگ خاص (معمولاً از زرد به سبز یا آبی) وجود پروتئین را نمایش می‌دهد. این نوارها در پایش منظم عملکرد کلیه بسیار مؤثر و کاربردی هستند.
نحوه استفاده از نوار ادراری آزمایشگاهی
۱. آماده‌سازی تجهیزات:
نوار ادراری آزمایشگاهی (Urine dipstick) با تاریخ انقضای معتبر
ظرف تمیز و استریل برای جمع‌آوری نمونه
ساعت یا تایمر برای اندازه‌گیری زمان دقیق
دستکش یک‌بار مصرف
دستمال یا پارچه تمیز برای گرفتن قطرات اضافی
۲. جمع‌آوری نمونه ادرار:
نمونه ادرار میانی جریان (Midstream Clean Catch) را در ظرف استریل جمع‌آوری کنید.
ترجیحاً نمونه در اولین ساعات صبح جمع‌آوری شود، زیرا غلیظ‌تر است و نتایج دقیق‌تری نمایش داده می‌شود.
نمونه باید در عرض ۲ ساعت بررسی شود یا در یخچال نگهداری شود.
۳. آماده‌سازی نوار تست:
نوار را از ظرف اصلی خارج کرده و فوراً در آن را ببندید (رطوبت هوا باعث خراب شدن نوارها می‌شود).
با دست تمیز یا با استفاده از انبرک نوار را بردارید.
از لمس پدهای شیمیایی روی نوار پرهیز کنید.
۴. انجام آزمایش:
نوار را به مدت ۱ تا ۲ ثانیه کامل در ادرار غوطه‌ور کنید.
بلافاصله نوار را خارج کرده و لبه آن را به ظرف بزنید تا ادرار اضافی گرفته شود.
نوار را به حالت افقی روی یک دستمال تمیز یا لبه ظرف قرار دهید (نه به‌صورت عمودی).
۵. خواندن نتایج:
طبق زمان مشخص‌شده روی جعبه یا بروشور، نتایج هر پارامتر را بخوانید.
مثلاً: لوکوسیت (60 ثانیه)، نیتریت (30 ثانیه)، پروتئین و گلوکز (60 ثانیه) و…
نوار را در مقابل نمودار رنگی روی بسته قرار داده و رنگ هر خانه را تطبیق دهید.
زمان‌بندی دقیق، کلید صحت نتایج است. خواندن زود یا دیر نتایج، باعث خطای آزمایش می‌شود.
📋 نکات مهم و احتیاطی در استفاده آزمایشگاهی:
از مصرف نوار ادراری آزمایشگاهی مرطوب یا تاریخ‌گذشته خودداری کنید.
نوارها را در ظرف اصلی، در محیط خشک و خنک نگهداری کنید (نه در یخچال).
نوار را بیش از حد در ادرار نگه ندارید؛ زیرا باعث حل شدن مواد شیمیایی می‌شود.
نوار را روی سطح آلوده قرار ندهید.
در صورت مشاهده نتایج غیرمعمول، تست باید تکرار شده و نمونه به آزمایشگاه تخصصی ارسال شود.
نتایج نوار تست همیشه باید در کنار علائم بالینی بیمار و آزمایش‌های تکمیلی تفسیر شود.
روش خواندن پارمتراهای نوار تست ادراری
| پارامتر | تفسیر معمول | نشانه چه چیزی می‌تواند باشد؟ |
| pH | ۴.۵ – ۸ | اسیدی یا قلیایی بودن ادرار؛ بالا بودن ممکن است نشان‌دهنده عفونت ادراری باشد. |
| Protein | منفی | وجود پروتئین می‌تواند نشانه آسیب کلیه باشد. |
| Glucose | منفی | مثبت بودن ممکن است نشانه دیابت کنترل‌نشده باشد. |
| Ketones | منفی | مثبت بودن می‌تواند نشانه کتواسیدوز دیابتی یا گرسنگی باشد. |
| Blood | منفی | وجود خون می‌تواند به دلیل عفونت، سنگ کلیه یا تروما باشد. |
| Leukocytes (WBC) | منفی | نشانگر عفونت ادراری یا التهاب است. |
| Nitrites | منفی | مثبت بودن معمولاً به معنای وجود باکتری خاص در ادرار است. |
| Urobilinogen | مقادیر کم طبیعی است | افزایش آن می‌تواند نشان‌دهنده بیماری کبدی باشد. |
| Bilirubin | منفی | مثبت بودن ممکن است نشانه مشکل در کبد یا صفرا باشد. |
| Specific Gravity | 1.005 – 1.030 | میزان غلظت ادرار؛ اطلاعاتی درباره آب بدن می‌دهد. |
در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی، بهتر است نمونه را دوباره بررسی و در صورت لزوم آزمایشات تخصصی‌تری انجام شود.
خرید تجهیزات آزمایشگاهی از آریا مبنا تشخیص
شرکت آریا مبنا تشخیص یکی از تأمین‌کنندگان معتبر ملزومات آزمایشگاهی در ایران است که محصولات باکیفیتی را ارائه می‌دهد. خرید از آریا مبنا تشخیص شامل دریافت مشاوره تخصصی، ضمانت اصالت کالا و پشتیبانی فنی پس از فروش است. امکان ثبت سفارش از طریق تماس مستقیم با کارشناسان فروش فراهم است. همچنین این شرکت همکاری گسترده‌ای با مراکز درمانی، بیمارستانی و آزمایشگاه‌های خصوصی دارد.
